گردشگری>طبیعت گردی>قله ها
کوه های ایران:
از مساحت 1.623.292 کیلومتر مربع کشور ایران 882.150 کیلومتر مربع و یا معادل 54.5 درصد کشور را کوه ها فراگرفته اند کوه ها در ایران از چهار قوس اصلی شمالی،خاوری ،مرکزی و زاگرس تشکیل یافته است
معرفی کوه های خاوری ایران :
کوه های خاوری ایران بطور منفرد از شمال خراسان تا جنوب بلوچستان کشیده شده اند و به چهار گروه خراسان شمالی،مرکزی،جنوبی و بلوچستان تقسیم میشوند
این ارتفاعات در شمال خراسان به کوه های شمالی ایران متصل میگردند و در جنوب به قوس مرکزی میپیوندد و از کوه های مکران به کوه های زاگرس وصل میشوند
کوه های خاوری ایران در قسمت خراسان رضوی رشته کوه هزار مسجد و رشته کوه بینالود را شامل میشود
ازمایش های پرتوسنجی نشان میدهد که سن کهن ترین سنگ های کوه های خاوری بین 1500 تا 2000 میلیون سال است
از مشخصه های کوه های خاوری،کمی بارندگی و خشک بودن میباشد(به استثنای بخش هایی از کوه های خراسان شمالی)
کوه های خاوری را نمیتوان جزو نواحی کوهستانی سرد محسوب کرد
کوه های خاوری ایران جز اثرات اقلیمی اندکی همچون بادهای محلی نقش دیگری در اب و هوای ایران ندارند
منبع:
مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”
معرفی رشته کوه بینالود:
موقعیت رشته کوه بینالود
رشته کوه بینالود ادامه رشته کوه الاداغ میباشد و رشته کوه الاداغ خود ادامه رشته کوه البرز است این رشته کوه از دامنه های باختری کوه “کور خود” ،واقع در مرز میان خراسان و مازندران (90 کیلومتری باختر بجنورد) شروع شده و پس از در بر گرفتن رشته الاداغ و کوه شاه جهان و بینالود به موازات دره کشف رود به سوی جنوب خاوری ادامه می یابد و سرانجام به دره هریر رود واقع در دامنه های خاوری کوه شاه نشین واقع در شهرستان تربت جام خاتمه می یابد(مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”)
مساحت رشته کوه بینالود
- طول این رشته کوه از خاور تا باختر 531 کیلومتر و عرض ان به طور متوسط 45 کیلومتر است که در نواحی خاوری به 85 کیلومتر و در پاره ای از جاها مانند خاور سنگ بست (40 کیلومتری جنوب خاوری مشهد) به 6 کیلومتر نیز میرسد
- این رشته کوه مساحتی معادل 22000 کیلومتر مربع را زیر پوشش قرار داده است(مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”)
قله های رشته کوه بینالود
- بلندترین قله این رشته کوه قله بینالود به ارتفاع 3211 متر است که در 50 کیلومتری باختر جنوبی مشهد و 24 کیلومتری خاور شمالی نیشابور واقع است
- برخی بلند ترین قله این رشته کوه را قله شیرباد با ارتفاع 3300 متر می دانند
- از دیگر قلل مرتفع و معروف این رشته کوه میتوان به قله فلسکه با ارتفاع 3130 متر،قله زنبورگاه با ارتفاع 2940 متر،قله قوچقربا ارتفاع 2860 متر،قله چمن 2790متر،قله دق زر با ارتفاع 2900متر،قله دهبار با ارتفاع 2700متر،قله ازغد با ارتفاع 2500 متر،قله بازه حصار با ارتفاع 2586 متر،قله اسیابان با ارتفاع 2544 متر،قله سیاه خانی،قله گود زرد،قله دونخ،قله چشمه پونه،قله معجونی،قله چین کلاغ،قله شیخ بهایی،قله بغل پشته،قله راه سنگ سفید،قله قلعه گاو،قله تیغ میان،قله کشو، اشاره کرد(منبع:www.earthwatchers.org)
ابریزهای رشته کوه بینالود
- کلیه ابریزهای شمالی این کوهستان در حوضه شهرستان مشهد و بینالود به کشف رود و ابریزهای جنوبی ان به رودخانه کال شور میریزند(مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”) البته با وجود سد های متعددی که بر روی رودخانه های این کوهستان بسته شده است و استفاده باغات از اب این کوهستان تا اواسط پائیز اب کمی ان هم زمانی که در سال بارندگی های خوبی امده باشد و یا در فصولی که باغات نیاز به ابیاری ندارند به کشف رود میپیوندد (منبع:نویسنده)
گذرگاه بودن رشته کوه بینالود
- این رشته کوه گذرگاهی تاریخی بوده است و به دلیل این که دشت نیشابور را از دشت مشهد جدا می کند مردم از طریق عبور از این رشته کوه به توس و یا بالعکس به نیشابور میرفتند
- از گذشته جزو مسیرهای گردشگری و تفرجگاه های شهر مشهد محسوب میگردیده است
پوشش گیاهی و جانوری
این رشته کوه دارای رودخانه ها و دره های زیبا و پوشش گیاهی و جانوری با ارزشی است
- ریواس از معروفترین گیاهان خودرو این رشته کوه به شمار می رود(منبع:محمود رضا برازش،”مشهد”)
- در بخشی از این رشته مانند انتهای دره دهبار پوشش درختچه های ارس نیز به صورت فاصله دار دیده می شود
روستاهای مهم دامنه رشته کوه
روستاهای مهمی چون زشک،کنگ،مایان،مغان در دامنه های شمالی و روستاهای بزرگی مانند پیوه ژن،درود،خرو،گرینه در دامنه های جنوبی این کوهستان قرار دارند
وضعیت زلزله خیزی رشته کوه
کلیه مناطق این رشته کوه به استثنای نواحی جنوب باختری مشهد از نظر زلزله خیزی جزو مناطق پر زیان بشمار می اید و بخش جنوب باختری مشهد جزو مناطق نیم زیان محسوب میگردد(مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”)
میزان بارندگی و دما در رشته کوه
میانگین دمای سالانه این ارتفاعات در بلندی ها بالای 2500 متر 5 درجه سانتی گراد دامنه های مرتفع 5 تا 10 درجه سانتی گراد و دامنه های کم ارتفاع و نواحی خاوری (شهرستان تربت جام) 10 تا 15 درجه سانتی گراد و میزان بارندگی سالانه ان در نواحی مرتفع(بالای 2500 متر) 400 تا 500 میلی لیتر در دامنه های مرتفع 300 تا 400 میلی لیتر و در دامنه های پائین 200 تا 300 میلی لیتر است(مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”)
معرفی رشته کوه هزار مسجد:
موقعیت رشته کوه هزار مسجد
رشته کوه هزار مسجد ادامه رشته کوه کپه داغ میباشد این رشته کوه از کوه تلو(نقطه مرزی استان خراسان و مازندران)واقع در 40 کیلومتری شمال خاوری مراوه تپه و 110 کیلومتری شمال باختری بجنورد شروع شده و روبسوی باختر تا 5 کیلومتری شمال خاوری روستای دربند و 57 کیلومتری شمال بجنورد ادامه می یابد و خط الراس های ان از ان جا تا 20 کیلومتری باختر شمالی باجگیران و 11 کیلومتری خاور روستای نامانلو مرز ایران و شوروی را تشکیل میدهد سپس به سوی جنوب و داخل خاک کشور منحرف گردیده و از جنوب امامقلی و کبکان میگذرد و پس از دربرگرفتن کوه های قره داغ و مزدوران سرانجام در باختر روستای شوریچه واقع در 123 کیلومتری خاورجنوبی مشهد و 34 کیلومتری خاور جنوبی مزداوند به دره کشف رود منتهی میشود(مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”)
مساحت رشته کوه هزار مسجد
طول این رشته کوه از کوه تلو تا دره کشف رود 497 کیلومتر است و مساحتی به وسعت 25800 کیلومتر مربع را زیر پوشش قرار داده است(مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”)
ابریزهای رشته کوه هزار مسجد
رودخانه های چندی از این رشته کوه سرچشمه میگیرند که دسته ای از انها به دشت ترکستان واقع در ترکمنستان روان میگردند و دسته دیگر به کشف رود و رود اترک میریزند(مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”)
- مهمترین رودهایی که به دشت ترکستان میریزند عبارتند از رودخانه فیروز،کال چینر،اورلیک دره،درونگر،چرلوک،بمبولگ،رودبارسو،سینی سو،سنگر سو،شورسو،قره تکان سو،رود چهچه،رود شورلق
- مهمترین رودهایی که به کشف رود میریزند رودخانه رضوان
- مهمترین رودهایی که به رود اترک میریزند رودخانه چندیر،کولوک قلعه،میانسو،اسیازو،قروق دره،شیرین دره،قوروچای،کرگانلی،جبارسو،زیر اباد و سوزه میباشند
قله های رشته کوه هزار مسجد
این رشته کوه از کوه هایی چون تلو،اشک میدان،ترکمن دره،گوی تک،پسن،بز داغ،زرنه،کمرسارو،بگرو،اسیارو،واتاق،مسینو،سکل توتان،گلی داغ،باش تپه،باب بلند،قره داغ،قره قوزی،کنجو جور،رشید داغ،امام حضر،هنزو،کوی،بوزین،رضا،گلول،قره باغ،پتلگو،اوجاقی،اق کمر،اورتا تپه،تلی داغ،کوروکونلی،گیسمر،قره لوکه،قره داغ،دلا قورت،دقورتپه،شمخال،الله اکبر،خرپشتی داغ،کوییت داغ،ماتیس داغلار،چوربک،دوگمیشت،رادکان،قره خان،قره داغ،سرچاو،اژدرکوه،چنارک،جهانگیر و مزدوران تشکیل یافته است و
بلندترین قله ان هزار مسجد به ارتفاع 3040 متر است و در 40 کیلومتری شمال خاوری رادکان و 78 کیلومتری شمال باختری مشهد قرار دارد(مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”)
گذرگاه رشته کوه هزار مسجد
این رشته کوه گذرگاهی تاریخی بوده است و مردم از طریق عبور از این رشته کوه به کلات و مرو و یا بالعکس به توس میرفتند
قومیت های ساکن رشته کوه
روستاهای ساکن این رشته کوه در حوضه شهرستان مشهد را قومیت های فارس، کرد و ترک تشکیل شده اند
وضعیت زلزله خیزی رشته کوه
از نظر زلزله خیزی کوهستانهای شمال بجنورد و شیروان و قوچان جزو پر زیان ترین و نواحی خاوری قوچان نیم زیان و نواحی شمال و خاور مشهد جزو بی زیان ترین تا کم زیان ترین محسوب میگردد(مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”)
میزان بارندگی و دما در رشته کوه
میانگین دمای سالیانه این ارتفاعات 5 تا 15 درجه سانتیگراد و میزان بارندگی سالانه ان در ارتفاعات بالا 300 تا 400 میلی لیتر و در دامنه های خاوری 200 تا 300 میلی لیتر است(مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”)
پوشش گیاهی و جانوری رشته کوه
رشته کوه هزار مسجد زیستگاه گونه های جانوری با ارزشی مانند پلنگ ایرانی است در این رشته کوه ابشارها و دره های بکر و زیبایی قرار دارند و دارای پوشش گیاهی متنوعی میباشد
قله زو با ارتفاع 1250 متر یکی از قلل رشته کوه بینالود میباشد که نزدیک به شهر مشهد است
قله شیرباد با ارتفاع 3300 متر بلندترین قله در رشته کوه بینالود میباشد رسیدن به این قله از چندین مسیر ممکن است یکی از این مسیر ها از طریق روستای زشک میباشد که به شرح زیر است ابتدا به روستای زشک میرویم سپس از انجا به محلی به نام چشمه قلقلی میرویم و مسیر را ادامه میدهیم تا به انتهای راه ماشین رو برسیم صد متر بعد سمت راست جاده یک پاکوب قرار دارد که به جانپناه میرود بعد از رسیدن به جانپناه با طی مسیری معادل انچه امدیم به قله شیرباد میرسیم
قله زشک
قله زشک با ارتفاع 2500 متر جزو قله های مرتفع در رشته کوه بینالود است که در منطقه زشک واقع است برای رسیدن به این قله ابتدا باید به زشک در ده کیلومتری شهر شاندیز رفت سپس از روستای زشک به محلی به نام چشمه قلقلی و دو ابی میرویم در این منطقه چندین مسیر و قله برای کوهنوردی وجود دارد میتوانیم انتخاب نمائیم به کدام مسیر برویم راه را ادامه دهیم و به صعود جانپناه و قله شیرباد برویم و یا قله های چمن را که نزدیک دو ابی است را صعود و فرود کنیم
قله فلسکه
قله فلسکه با ارتفاع 3130 متر یکی از قلل مرتفع رشته کوه بینالود است که در مسیر راه کوهستانی توس به نیشابور واقع شده است برای صعود به این قله که مابین انتهای دو دره موازی قرار دارد دره ای که در سمت روستای کنگ است و دره ای که سمت روستای جاغرق میباشد میتوان هم از سمت کنگ و هم از سمت جاغرق و کردینه و یا از سمت خرو نیشابور اقدام برای صعود کرد بدین منظور کافی است بعد از روستا های کنگ و یا جاغرق راه را ادامه داد تا به انتهای جاده برسیم که دامنه قله میباشد
قله زو
قله زو با ارتفاع 1250 متر یکی از قلل رشته کوه بینالود میباشد که نزدیک به شهر مشهد است و یکی از قله های پرتردد میباشد قله دیگری نیز به نام قله زو در جاده کلات میباشد ولی این قله در رشته کوه بینالود قرار دارد برای صعود به ان کافی است از انتهای هاشمیه و پارک خورشید و یا انتهای اب و برق (هفت تیر) و پله های بابا کوهی اقدام به صعود و فرود کرد صعود به این قله با دو فراز و یک فرود همراه است
قله قوچقر
یکی از قلل مرتفع رشته کوه بینالود میباشدبه ارتفاع 3000 متر که در غرب روستای دیزباد بالا واقع شده است در اطراف این روستا دو قله مرتفع قرار دارد یکی به نام قره لوکه که در ابتدا و شرق روستا میباشد و قله دیگر قله قوچقر در غرب و انتهای روستا میباشد برای صعود به این قله های مرتفع ابتدا باید به روستای دیزباد بالا برویم برای رفتن به دیزباد بالا ابتدا از مشهد به بینالود میرویم و سپس از طریق راه روستای قاسم اباد به قاسم اباد و با عبور از این روستا به دیزباد بالا میرسیم در ابتدا و انتهای روستا این قلل مرتفع قرار دارد
قره لوکه
یکی از قلل مرتفع رشته کوه بینالود میباشدبه ارتفاع 2500 متر که درشرق روستای دیزباد بالا واقع شده است در اطراف این روستا دو قله مرتفع قرار دارد یکی به نام قره لوکه که در ابتدا و شرق روستا میباشد و قله دیگر قله قوچقر در غرب و انتهای روستا میباشد برای صعود به این قله های مرتفع ابتدا باید به روستای دیزباد بالا برویم برای رفتن به دیزباد بالا ابتدا از مشهد به بینالود میرویم و سپس از طریق راه روستای قاسم اباد به قاسم اباد و با عبور از این روستا به روستای دیزباد بالا میرسیم در ابتدا و انتهای روستا این قلل مرتفع قرار دارد
قله پنمنه
قله پنمنه با ارتفاع 2150 متر در ابتدای روستای پنمنه و بین دو روستای سیچ و پنمنه واقع شده است این قله در مسیر راهی قدیمی قرار دارد که در گذشته مسافران به کلات میرفتند در نزدیکی این قله یک قله با ساختاری زیبا به نام قله دولولی نیز وجود دارد برای رفتن به این منطقه و صعود به این قله ابتدا باید به روستای کارده رفت از انجا به رستای ال در ده کیلومتری کارده و سپس به روستای پنمنه در ده کیلومتری روستای ال رفت قله دولولی و پنمنه در ابتدای روستا مشخص میباشد
قله دولولی
قله دولولی با ارتفاع 2200 متر در ابتدای روستای پنمنه واقع شده است این قله در مسیر راهی قدیمی قرار دارد که در گذشته مسافران به کلات میرفتند در نزدیکی این قله کوه دیگری به نام پنمنه نیز وجود دارد برای رفتن به این منطقه و صعود به این قله ابتدا باید به روستای کارده رفت از انجا به رستای ال در ده کیلومتری کارده و سپس به روستای پنمنه در ده کیلومتری روستای ال رفت قله دولولی و پنمنه در ابتدای روستا مشخص میباشد کتیبه سنگی خانتاشی نیز در زیر پای جاده و روبروی این قله قرار دارد
قله خواجه مراد
مشهد جاده فریمان کیلومتر هفت پس از بهشت رضا بالا دست ارامگاه خواجه مراد ارتفاع 1270 متر
قله بایرام قلعه(قره لکه بزرگ)
این قله زیبا به شکل مکعب با ارتفاع 2200 متر در رشته کوه هزار مسجد در سر حد مشهد به کلات واقع است دامنه این کوه با شیب تندی به دره سیستان منتهی میشود برای رفتن و صعود به این قله ابتدا به روستای کارده و سپس مارشک و از انجا به روستای خرکت،بعد از روستای خرکت با ادامه کج دره پیش از چشمه گوکان سمت راست سرتیغ سیستان این قله واقع شده است
قله قلعه عماد(مات)
این قله با ارتفاع نزدیک 2500 متر بین روستاهای کلاته عرب،سیچ و ال قرار دارد صعود به این قله بدون تجهیزات فقط از یک سمت میسر است بالای این قله یک قلعه ساخته شده است به سبک قلعه های اسماعیلیان که در برخی کتب تاریخی اشاراتی نیز با ان شده است برای صعود به این قله باید به روستای کارده و سپس با طی ده کیلومتر به روستای ال و از انجا به سمت روستای سیچ برویم قبل از پنمنه دره ای در سمت راست قرار دارد که به سمت قلعه ماد میرود
ارتفاعات امرودک
قله امرودک به ارتفاع 2390 متر در ارتفاعات امرودک در نزدیکی روستایی به همین نام واقع شده است برای رسیدن به این قله باید به خیابان شاهنامه هشتاد در 20 کیلومتری پارک ملت برویم سپس وارد جاده گوارشک شویم و با عبور از روستاهای گوارشک،انداد،ابغد،تلغور به سمت روستای امرودک ادامه مسیر میدهیم این قله قبل از روستا و در رشته ارتفاعات قبل از روستا وافع شده است
قله گوش
این قله در مجاورت روستای گوش واقع شده است گوش در ایین زرتشتی به روز چهاردهم ماه که متعلق به ایزد نگهبان چهارپایان میباشد گفته می شده است برای رفتن به این روستای تاریخی ابتدا به توس در 25 کیلومتری مشهد و از انجا به روستای کارده و یا از جاده کلات و روستای معین اباد به روستای کارده میروید و سپس با عبور از روستاهای کوشک اباد و بهره به روستای گوش میرسید قله گوش همانطور که گفته شد در مجاورت روستا واقع شده است و از حاشیه جاده کاملا به شکل مخروط دیده میشود
ارتفاعات اغداش
این قله زیبا به شکل مکعب با ارتفاع 2200 متر در رشته کوه هزار مسجد در سر حد مشهد به کلات واقع است برای رفتن به این ارتفاعات ابتدا به روستای توس در بیست و پنج کیلومتری شهر مشهد میرویم با خروج از روستا وارد راه روستای زاگ و ماریون میشویم با طی ده کیلومتر به روستای ماریون میرسیم و از انجا با طی شانزده کیلومتر خاکی تا معدن سنگ روستای متروکه اغداش به ارتفاعات میرسیم
منبع:
مجتبی لطفی،”عکاس و پژوهشگر”
برای اشنایی بیشتر با بازار های شهر مشهد
مجتبی لطفی