مدرسه های قدیمی شهرمشهد:

نکاتی برای طراحی فضای اموزشی در سیستم نوین اموزشی:

مقدمه:

• معماری مدارس بر کیفیت یادگیری و شکوفایی استعداد ها و مجموعه رفتار ها و روابط فردی و اجتماعی تاثیر دارد
• موفقیت در یادگیری نیازمند حفظ تمرکز است و عوامل محیطی بیشترین تاثیر را بر میزان تمرکز انسان دارد تصویر شایسته از محیط به شخص نوعی احساس امنیت میدهد
• برنامه اموزشی که به طور هماهنگ و یکنواخت برای همه نقاط کشور در نظر گرفته میشود باید تفاوت ها و نیازهای اختصاصی و ارزشهای هر منطقه را در نیز نظر بگیرد

مکان یابی مدرسه:

• مکان یابی ناصحیح و عدم هماهنگی مدرسه با بافت و سیمای شهری میتواند سبب معضلات گردد دسترسی ها و سایه اندازی ساختمان های بلند،سرو صدا،مزاحمت،ترافیک هستند
• در طراحی مدرسه بررسی و تحلیل ساختمان های همجوار به لحاظ کاربری و ساعات استفاده انها،بافت،تعداد طبقات و تراکم ساختمانی و مساله اشراف اهمیت دارد
• گاهی اوقات عناصر طبیعی و مصنوعی مانند تپه،چشمه،ابراه،ساختمان قدیمی،ستون،مجسمه و یا تاسیسات شهری چون کابل فشار قوی و لوله های گاز و … میتوانند عامل تاثیر گذار در طراحی باشند و این محدودیتها میتوانند به وسیله خلاقیت طراحان به پتانسیل هایی تبدیل شوند
• در طراحی مدرسه دیدهای مطلوب وهمچنین دیدهای نامطلوب از فاکتورهای تاثیر گذار است
• نزدیک بودن به فضای سبز و پارک محله برای ساختمان های اموزشی مطلوب است
• مکانهای شلوغ و پرتردد و یا خلوت و خالی از سکنه و دورافتاده امنیت دانش اموزان را تهدید میکند
• مدارس در محله های زندگی باشد بهتر است چون منجر به حس تعلق بیشتر میشود
• در منطقه های اپارتمانی فضای باز برای ورزش و بازی نیاز است در محله های شلوغ فضاهای ارام و بی سر و صدا مورد نیاز است

انتخاب فرم:

• در انتخاب فرم مناسب برای محیط های یادگیری عوامل بسیاری نظیر ویژگی های اقلیمی و هندسه سایت تاثیر گذار است.
• مناسب ترین فرم برای مقطع ابتدایی فرم های ساده و خوانا به دور از پیچیدگی و ابهام،خلوص،نظام مندی،مدول بندی استفاده میشود دانش اموز باید بتواند به اسانی اجزای محیط را بشناسد
• در انتخاب فرم برای هر یک از فعالیت ها این نکته حائز اهمیت است فضاهای نامنظم و تکراری ناهنجاری را القا میکند ساختمان حجیم قدرت و پول را به رخ میکشد و فضای هندسی و منظم نظم را القا میکند
• استفاده از فرم های پر انرژی در طراحی مسیرهای دسترسی،فرم های ساکن و ایستا برای فضاهای مکث و اجتماع،فرم های ساده و خوانا برای کلاس های درس،فرم های سنگین و قدرتمند برای حوزه های اداری،فرم های منعطف و بی قاعده و حتی پیچیده برای فضاهایی چون کتابخانه،فضاهای جمعی،سالن چند منظوره،سالن اجتماعات و حوزه های ورزشی

نما:

• استفاده از پنجره و شیشه در نما باعث ایجاد شفافیت جداره ها و سبک شدن حجم می گردد
• سایه ها در تعریف نما ها نقش بارزی دارند خطوط و سطوح برجسته سایه های متفاوتی ایجاد می کنند
• برای سبک کردن حجم علاوه بر استفاده از سطوح شیشه ای میتوان با چیدمان فضاهای پر و خالی در صفحات نما استفاده کرد ستون ها و سطوح برجسته بیرون زده از صفحه اصلی نما به سبکی و تعلیق کمک خواهد کرد

فضای خارجی و دسترسی ها به مدرسه:

• دید از بیرون مدرسه به داخل را میتوان با تمهیداتی همچون عقب نشستن توده،تغییر زاویه بازشوها،ایجاد موانع بصری مانند کاشت درخت و یا استفاده از شیشه مات میتوان کنترل کرد
• برای سرویس مدارس و رفت و امد والدین و مسدود شدن مسیرها و ترافیک باید تدبیری اندیشه شود
• مکان یابی ورودی مدارس اهمیت دارد و باید امنیت دانش اموزان در نظر گرفته شود گاهی عرض کم پیاده رو ها سبب میشود دانش اموزان در سواره رو تردد کنند در این موارد ایجاد فضای پیش ورودی و یا عقب نشینی از راه حل هایی است که از ازدحام مقابل ورودی میکاهد برای مکان یابی ورودی باید میزان رفت و امد و ترافیک در کوچه ها،عرض پیاده رو ها،دید و منظر را در نظر گرفت به عنوان مثال ورودی دادن به مدرسه از ازادراه ها و بزرگراه ها ممنوع است
• با ایجاد عقب نشینی و پیش فضای عبوری میتوان از ازدحام دانش اموزان در مقابل در ورودی و سواره رو ها کاست و فضایی در نظر گرفته شود که در هنگام خروج از مدرسه برای انتظار کشیدن و تجمع و گفتگوی دوستانه باشد تا زمانی که سرویس و یا والدین برای بردن دانش اموزان بیایند
• در صورت امکان بهتر است ورودی های مجزا برای حوزه های مختلف مدرسه تعریف کرد مثلا قسمت خدمات از ورودی دانش اموزان جدا باشد ورودی سواری ها با ورودی پیاده دانش اموزان جدا شود در ورودی دانش اموزان یک عقب رفتگی ایجاد شود
• در مقطع ابتدایی کودکان با سرویس و یا والدین خود به مدرسه میروند پس توجه به حرکت و توقف وسایل در سواره روها و ترافیک اهمیت دارد
• مرز و حریم مدارس کاملا مشخص باشد با شاخص نمودن ورودی اصلی و پرهیز از بستن دید سواره رو استفاده از رنگ های شاد در بیرون ،تصاویر و نقش های اشنا برای کودکان و دیواره و درب نقاشی و رنگ امیزی شده،ایجاد دید کنترل شده به حیاط مدرسه،خط عابر پیاده،تابلوها،گرافیک جداره،سرعت گیر،طراحی مناسب جداره های بیرونی با انتخاب مناسب مصالح،رنگ،بافت،ارتفاع و هماهنگی با بافت اطراف مواردی در شاخص کردن مدارس است
• جهت استقرار ساختمان مدرسه باید عواملی از جمله اقلیم،توپوگرافی،موقعیت ساختمان نسبت به مراکز تولید صدا،نور،سایه اندازی ساختمان در محوطه،جهت وزش باد غالب،ترافیک،دید و منظر،هندسه و …را درنظر گرفت

حیاط مدرسه:

• حیاط مدرسه را طوری میتوان طراحی و مبلمان کرد که دارای بخش های مختلفی باشد مثلا قسمتی برای بازی و دویدن قسمتی برای خوردن و قسمتی برای گفتگو و…..
• طراحی حیاط باید به نقاط افتاب گیر و سایه دار توجه شود مثلا در شرایط جوی سرد از این نقاط بهره برد
• در حیاط مدرسه و برای تشکیل صف های دانش اموزان باید جهتی را در نظر گرفت که تابش افتاب ازاردهنده نباشد
• دانش اموزان تماشای فعالیت و بازی همسالان انها برایشان جذاب است بهتر است در مجاورت فضای بازی فضاهایی برای تماشا در نظر گرفته شود
• استقرار فضاهای باز متعدد مانند حیاط و پاسیو به طور پراکنده در میان فضاهای بسته داخلی می تواند به تداوم فضاهای باز طبیعی و بسته داخلی کمک کند تنوع فضای باز و بسته در محیط های یادگیری منجر به افزایش کنجکاوی،خیال پردازی و انگیزه بازی در کودکان میشود
• ایوان مدارس محلی برای اتصال فضای عمومی به خصوصی همچنین اجرای نمایش و نظاره دانش اموزان در حیاط مدرسه میباشد شکل،فرم و طول پلکان و جایگاهی برای انتظار و ملاقات از نکات قابل توجه است
• ویدها و ارتباط بصری درون مجموعه و دید به خارج از ساختمان به جهت یابی و تشخیص موقعیت دانش اموزان و سایر مخاطبین در مدرسه کمک میکند

سرویس بهداشتی:

• دانش اموزان زیاد تشنه میشوند بنابراین باید ابخوری نزدیک کلاس درس باشد
• وجود توالت فرنگی با نصب نشان ویژه معلولین الزامی است
• در هر حوزه از ساختمان مدرسه سرویس بهداشتی با امکان دسترسی سریع و اسان طراحی شود در مقطع دبستان سرویس بهداشتی به تعداد زیاد و به صورت پراکنده در فاصله ای مناسب مکان یابی میشود به طوری که در مجاورت چند کلاس سرویس بهداشتی در نظر گرفته شود ولی در مقاطع بالاتر سرویس بهداشتی به صورت متمرکز در مکان های خاص استقرا می یابد با تعداد چشمه های بیشتری
• سرویس بهداشتی نباید در معرض دید باشد و یا در مکان های کور و دور افتاده قرار گیرد
• در داخل سرویس ها باید برای قرار دادن وسایل و لباس فضا و امکاناتی فراهم شود
• جنسیت در طراحی سرویس بهداشتی اهمیت دارد
• ارتفاع روشویی متناسب با قد دانش اموزان باشد
• سرویس بهداشتی اولیا ودیگر مراجعین باید جدا طراحی شود

طراحی فضاهای داخلی:

• فضاهای معماری مطابق با رویکرد مجموعه و نیازهای عملکردی،تعداد و رده سنی شکل میگیرد
• توجه به عملکرد برای تعیین شکل،فرم و تناسبات کالبدی ضروری است
• طراحی برای هر یک از مقاطع تحصیلی ویژگی خاص خود را دارد
• مقطع دبستان در دو دوره قابل برسی است کودکان 6 تا 9 سال تاکید بر انسجام شخصیت اجتماعی ،بازی و تفریح وسیله اصلی و اولیه یادگیری تمایل به فضای باز و جمعی و نظارت بیشتر
• برای کاهش استرس کودکان در مدرسه باید فضای شبیه خانه داشته باشد و المان ها و عناصر اشنایی برای کودک در طراحی مدرسه اهمیت دارد عناصری مانند رنگ،بافت،مصالح
• کودکان 9 تا 12 سال اموزش های جدی مهارت محور و نظم و انظباط باید اموزش داده شود و این نظم و مهارت محوری باید در طراحی و معماری فضاها منعکس شود
• در مقطع دبیرستان باید به مقیاس پیاده رو توجه بیشتری کرد چون دانش اموزان این مقاطع ترجیح میدهند به صورت پیاده یا با وسایل حمل و نقل عمومی بیایند
• نورگیر های سقفی در مدارس میتوانند نقش به سزایی در ورود نور مناسب خصوصا در فضاهای جمعی و راهرو و فضای مکث داشته باشند
• فضاهای یادگیری مانند کلاس ها بهتر است در محیطی ارام و از فضاهای مرجع و اصلی دور باشد و در لایه سوم قرار گیرند فضای یادگیری بهتر است با فضاهای باز مرتبط باشد
• در مکان یابی مدرسه و جانمایی حوزه ها و فضاهای یادگیری همجواری با مراکز پر سرو صدای بیرونی وداخلی حائز اهمیت است
• کلاس های کودکان در سالهای اولیه دبستان بهتر است در طبقه همکف و نزدیک ورودی اصلی ساختمان باشد و امکان دستررسی سریع و اسان به حیاط مدرسه برای ان فراهم باشد
• وجود حالات متنوعی از سطوح،مصالح و بافت،خطوط طراحی شده یا به وجود امده،ابعاد پر و خالی،رنگ ها،خطوط و زوایای طراحی شده در فضاها،کفسازی و ….برای کودکان جذاب است
• در طراحی مدارس به جنسیت توجه شود زیرا نیازها متفاوت هستند
• دخترها نیاز به تمایل به ارتباط بادوستان خود و نیاز به حمایت انها دارند برای این منظور در کلاس های درس دخترانه چیدمان میز و صندلی به صورت گروهی و دو نفره مورد نیاز است
• دانش اموزان دختر در مقطع دوره دبیرستان صندلی تک نفره راترجیح میدهند تا راحت به درس گوش دهند اما در تمامی مقاطع دانش اموزان نیمکت دو نفره را ترجیح میدهند
• دخترها در مدرسه جهت مراقبت و نگهداری وسایل و لباس ها خواهان جالباسی و مکان های شخصی هستند
• کودکان بیش از ان که به اموزش مستقیم نیاز دارند به فضاهای مناسب و خلاقانه و فعالیت های گروهی نیاز دارند
• کودکان با همسالان خود ارامش بیشتری دارند جهت حفظ ارامش میتوان زون هایی طراحی کرد که مختص یک یا دو مقطع سنی باشند

نور:

• نور طبیعی و یا نورهای مصنوعی دارای طیف کامل (full spectrum)خستگی ذهنی را به حداقل می رساند و بیش فعالی را در کودکان کاهش می دهد جهت گیری مناسب ساختمان و استفاده حداکثری از نور طبیعی میتواند استفاده از نور مصنوعی را به حداقل برساند
• جهت نامناسب تابش نور میتواند باعث ایجاد سایه شود برای یک کلاس که بیشتر انها راست دست هستند نور باید از سمت چپ بتابددانش اموزان از تابش شدید افتاب در کلاس دوری می کنند برای این منظور میتوان از پیش امدگی در بالای پنجره استفاده کرد

روانشناسی رنگ ها در فضای اموزشی:

• فواید رنگ سبز: رنگ طبیعت است،حس کنجکاوی را بیدار میکند،تمرکز را افزایش میدهد،بالا رفتن قابلیت خواندن صحیح و سریع میشود،اظطراب را کاهش می دهد،فضایی ارامش بخش خلق میکند
• اهمیت فضای سبز در مدارس تا حدی است که برخی از مدارس به صورت باغ مدرسه طراحی میشوند کمبود مناظر سبز در اطراف مدرسه را میتوان با کاشت پوشش گیاهی در مدرسه جبران کرد

مصرف انرژی:

• هزینه تامین انرژی دومین هزینه بزرگ برای مدرسه است با هزینه کمی برای ساخت مدارس سبز میتوان کاهش قابل ملاحظه ای در مصرف انرژی داد
• اب باران را میتوان ذخیره کرد و یا اب باران را از طریق لوله های ناودانی به زمین از طریق چاه های اب باران انتقال داد و وارد چرخه اب فاضلاب نکرد
• با جهت گیری مناسب ساختمان میتوان از اتلاف انرژی جلوگیری کرد
• میزان نور دریافتی و جهت تابش خورشید،فرم ساختمان و اتلاف انرژی از سطوح با توجه به اقلیم منطقه در نظر گرفتن جهت باد و ایجاد حائل در مسیر باد نامطلوب و ایجاد بام سبز و استفاده از توربین های بادی در مناطق باد خیز برای تولید برق کمک شایانی در مصرف انرژی خواهد کرد
• اگاهی دادن به دانش اموزان در مورد سیستم های حفظ محیط زیست میتواند افرادی مسئول در مقابل محیط زیست پرورش دهد و بستر ساز توسعه پایدار گردد دنبال کردن روش های معماری سبز و پایدار و استفاده بهینه از مواد و مصالح بازیافت و استفاده مجدد از منابع و اب میتوان به اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی در برابر محیط زیست و مصرف منابع و انرژی پرداخت

اسایش محیطی:

• مدرسه باید دارای اسایش محیطی باشد(دما،الودگی صوتی،نور و…)
• برای کنترل الودگی صوتی استفاده از متریال جاذب صدا، ساخت مدارس در مکان هایی به دور از سرو صدا،تفکیک فضاهای پر سروصدا با فضاهایی که نیاز به تمرکز دارد،تفکیک زون های عملکردی (ناحیه، حوزه) در داخل مجموعه
• کلاس درس از دوسو میتواند توسط الودگی صوتی تهدید شود از یک سو درب کلاس متصل به راهرو و از سوی دیگر پنجره های کلاس

دسترسی ها در داخل فضای اموزشی:

• در طراحی فضای اموزشی برای دسترسی مناسب و حفظ ارامش بهتر است فضاها حوزه بندی شده و محدوده ان مشخص شود و فضاهای دارای سر و صدا مانند تریا،سالن های ورزشی و…را از کلاس های درس جدا کرد
• بر اساس نوع کاربری ها سیستم های دسترسی و تقسیمات فضایی به سازماندهی های متفاوت دسته بندی شود از جمله سازماندهی مرکزی،شعاعی،خطی،خطی مرکزی،خطی با کانون مرکزی
• برنامه ریزی فضاها باید حرکت از فضای باز به فضای میانی نیمه باز و رسیدن به فضای بسته (حرکت از فضاهای عمومی به نیمه عمومی و رسیدن به فضای خصوصی)باشد
• برای مشخص شدن حوزه های مختلف از تابلوها،عناصر نمادین،بازی با نور ورنگ،صدا،اختلاف سطح،سردرب،پلکان  و..میتوان استفاده کرد
• برای خوانایی مسیرهای حرکتی تقسیم انها به بخش های مجزا با توجه به عرض و سایر نشانه ها ضرورت دارد راهرو های قسمت های مختلف ساختمان متفاوت میباشد، سهولت رفت و امد، دید کافی مهم است
• موانعی مانند ستون ها،لبه های تیز،لبه های بیرون زده،مکان یابی نامناسب کمد،کتابخانه،گلدان در محل نادرست در راهروها میتواند خطر افرین باشد
• ابعاد راهرو به تعداد کلاس و حجم رفت و امد دانش اموزان بستگی دارد
• خروج کودکان از کلاس ها با سرعت و هیجان همراه است و این امر خطر افرین است توجه به نکات ایمنی در طراحی راهروها ضرورت دارد
• سیرکولاسیون های حرکتی به صورت مسیرهای طولانی و یکنواخت ،باریک در مدرسه خوب نیست بنابراین ترکیب راهرو با خرده فضاها و عملکردهای دیگر تنوع میدهد
• در مسیرهای طولانی بخش هایی را میتوان عریض کرد و از شکل فضای عبوری خارج میگردد و به محل مکث و ملاقات و یا محلی برای بازی ،فضاهای مطالعه انفرادی تبدیل میشود
• از جمله راهکارهای کاهش مصرف انرژی در مسیرهای حرکتی:استفاده حداکثری از نور طبیعی برای روشنایی،استفاده از تابش خورشید جهت گرمایش ، کنترل بازشوها،کنترل جریان هوا،محدود کردن راهروهایی که فقط در بازه زمانی خاص بین کلاسها فعالند،استفاده چند منظوره از فضاهای حرکتی،ترکیب عملکردهایی نظیر نمایشگاه،نشیمن عمومی و سالن رایانه میتواند به کاهش مصرف انرژی کمک کند
• برای پایان مناسب مسیرهای حرکتی بهتر است کارکردهای خاص در انتهای راهروها قرار گیرد،انتهای راهرو ها فضایی کور و دور از دید ایجاد نشود،ایجاد دید و گشایش به بیرون و یا دسترسی عمودی،طراحی نقاط مکث و گفتگو ایجاد شود
• راهروهای حرکتی میتواند به پله ها،فضای باز و یا فضاهای جمعی پر مخاطب ختم شود
• گاهی اوقات با شکستن راهرو،خلق فضاهای عملکردی و تغییر در دید و پرسپکتیو،ترکیب مصالح،بافت،رنگ،تناسبات اجزا،نورپردازی، استفاده از راهرو با خطوط منحنی ،باز و بسته کردن جداره ها و نیز راهروهایی با مسیر های چند گانه،ایجاد تغییر در ارتفاع و ابعاد راهرو،استفاده از عناصر والمان های هویت بخش، طراحی سقف های کاذب با فرم های سیال و نامتعارف و کف دسترسی را جذاب تر میکند
• هال اصلی به عنوان هسته مرکزی تلقی شود فضاهایی مانند فضای سمینارها،کنفرانس،کتابخانه ،سمعی و بصری،اتاق معلمان و..در اطراف این هسته مرکزی و در ارتباط با هال باشد
• در محل های تقاطع مسیرها نیازمند گشایش فضایی و تامین دید به سایر مسیرهای محل تقاطع است
• میتوان عناصری طراحی کرد که فضای باز را بشکند و مرزها و مجموعه های مشخصی تعریف کند باغچه ها،فضای سبز،فضای بازی،نشیمن ها و ایوان ها میتوانند مرزهایی میان فضای عمومی و نیمه خصوصی ایجاد کنند

طراحی پله:

• در طراحی پله مدارس نکاتی مانند در نظر گرفتن مقیاس انسانی، خوانا بودن،رویت پذیری مسیر حرکتی،ایجاد ارتباط بصری با طبقات از طریق ویدهای ایمن شده ،پرهیز از طراحی تعداد کم (پله یک یا دو پله )و بکار بردن رمپ به جای ان
• پله ها میتوانند مکانی برای گفتگو،بازی و حتی درس خواندن باشند بنابراین باید عرض مناسب را در نظر گرفت و میتواند تبدیل به پلازای روباز شود
• رمپ میتواند عنصری کاربردی باشد رمپها به امتداد فضاها کمک میکنند و برعکس پله ها که دو سطح را تفکیک میکندبا دادن چشم انداز و استفاده از جداره های شیشه ای و بازی با نور میتوان کیفیت فضایی رمپ ها بیشتر کرد

طراحی کلاس درس:

• برای طراحی فرم و ابعاد کلاس درس سن دانش اموزان،تعداد دانش اموزان،نوع فعالیت دانش اموزان، ویژگی های جسمی موثر است
• تعداد مناسب دانش اموزان در کلاس :در مقطع پیش دبستانی و دبستان 12 تا 16 نفر در دوره میانی 16 تا 20 نفر در مقطع دبیرستان 20 تا 24 نفر مناسب است
• کلاس های کوچک با جمعیت زیاد استرس زا هستند
• عرض کلاس درس برای کلاس 30 نفره بهینه ان هفت الی هشت متر است اگر عرض بیشتر از هشت متر باشد وجود پنجره در بیش از یک جداره ضرورت دارد حداقل طول کلاس هفت متر و اندازه بهینه ان هشت  تا نه متر است
• ارتفاع کلاس 3 متر در مناطق سردسیر و در مناطق معتدل از 3 تا 3.20 متر است ارتفاع کلاس در مناطق گرمسیر میتواند 3.20 تا 3.50 نیز افزایش یابد
• اگر طول کلاس بیشتراز اندازه بهینه باشد صدای معلم شنیده نمیشود و یا تخته دیده نمیشود و امکان نظارت معلم کمتر میشود
• انتخاب فرم کلاس تابع عملکرد ان است علاوه بر فرم ال شکل فرم های مربع و مستطیل نیز مناسب است
• فرم ال شکل برای کلاس های درس به خصوص در مقطع ابتدایی بسیار خوب است در این فرم کلاس میتوان موقعیت های مختلفی برای یادگیری گروهی شامل گروه های کوچک،یادگیری فردی و انجام فعالیت های مرتبط با کلاس تحت نظارت و کنترل معلم ایجاد کرد
• جهت این که حواس دانش اموزان در داخل کلاس پرت نشود باید سطوح شیشه ای دارای ارتفاع مناسبی باشند
• درب کلاس باید به بیرون باز شود پیش فضا قبل از ورود به کلاس ها با توجه به مقیاس انسانی اهمیت دارد این پیش فضا باید مانع حرکت و تردد دانش اموزان در داخل راهرو ها نشود و میتواند فضای مکث و گفتگو تعریف کند
• درب کلاس باید با کمترین عقب نشینی نسبت به راهروها  قرار بگیرد
• مقابل درب کلاس ها همیشه ازدحام است مکان یابی درب ها در دو سمت راهرو حائز اهمیت است
• باید فضاهایی خلق شود که خط نگاه معلم و شاگردان شکسته شود و جایگاه دانش اموزان در ان ثابت نبوده و جایگاه معلم نیز حضور بر سر میزهای گروهی کوچک دانش اموزی باشد و با کودکان ارتباط برقرار کند
• در طراحی کلاس باید سهولت حرکت دانش اموزان،بالا بردن تمرکز و توجه، استفاده بهینه از تمام فضای قابل همچنین با تفکیک نامناسب نباید مانعی برای دسترسی به فضاهایی مانند میز معلم و … ایجاد کرد
• کلاس های درس بر مبنای تئوری نوین یادگیری باید چند عملکردی باشد و دانش اموزان با نظارت معلم به فعالیت گروهی بپردازند و از مکان خود بتوانند حرکت کنند و با همسالان خود ارتباط برقرار کنند و تکالیف را گروهی انجام دهند و اختیار جابجایی مبلمان کلاس و تغییر چیدمان داشته باشند.چیدمان عناصر داخلی،خرده فضاهای کلاس در رابطه معلم و دانش اموزان تاثیر گذارند
• دانش اموزان در کلاس درس علاوه بر فضا برای فعالیت گروهی نیاز به فضاهای خلوت برای بازیابی تمرکز دارند و این فضاها میتواند ازطریق پارتیشن،کمد و غیره ایجاد شود ایجاد این فضاها سبب احساس تعلق و مالکیت در کودکان میشود
• دانش اموزان باید بتوانند محیط های یادگیری را شخصی سازی کنند البته این شخصی سازی محدود به میز،صندلی،کمد باشد مثلا در اطراف کمدها دانش اموز میتواند یادداشت ،نقاشی و… نصب کند،سن دانش اموزان و به عبارتی مقاطع تحصیلی در انتخاب نوع جالباسی و ارایش فضای پیرامون موثر است در هر سه مقطع دانش اموزان جالباسی به صورت کمد با قفل میخواهند. نیاز به فضای حرکتی در اطراف جالباسی مهم است
• هر جه قدر دانش اموزان اختیار داشته باشند و بتوانند چیدمان صندلی،کمد و دیگر عناصر را به دلخواه خود تغییر دهند احساس تعلق و مالکیت و امنیت خاطر در دانش اموزان ایجاد میشود
• کم اثر ترین نوع چیدمان مبلمان کلاس های درس استفاده از چیدمان ردیفی نیمکت ها است که باعث تفکیک دانش اموزان به گروهی در جلو و گروهی در انتهای کلاس میشود ولی برای زمانی که معلم میخواهد دقت تمامی دانش اموزان به موضوعی را جلب کند مناسب است
• علاوه بر کلاس های درس سایر فضاهایی برای یادگیری دیگر مهارت ها از قبیل هنری،ورزشی،فنی و….لازم است
• علاوه بر کلاس های معمولی کلاس های ویژه در مقاطع ابتدایی نیز مورد نیاز است این کلاس ها به منظورانجام فعالیتهای فیزیکی و اموزشی همراه با بازی و سرگرمی برای دروس همچون ریاضی،علوم و… طراحی میشوند این مکان ها با دسترسی مناسب به کلاس های درس تئوری صورت میگیرد مثلا در مجاورت کلاس های تئوری فضاهایی منعطف با عنوان کلاس های اوغات فراغت و سرگرمی طراحی نموده است
• سطوح شفاف و ارتفاع پنجره باید به مقداری باشد که حواس دانش اموزان را پرت نکند و سطوح زیاد شیشه ای سبب سرد یا گرم شدن بیش از حد کلاس نشود
• برای بالا بردن انعطاف پذیری در حوزههای اموزشی می توان از تلفیق مناسب پارتیشن های متحرک،مبلمان مدولار قابل جابجایی،درب های دوبل بزرگ که به سمت فضاهای عمومی باز می شوند بهره برد
• وجود دیوارهای نمایشی،وایت برد،نصب تصاویر،روزنامه دیواری و پوستر بر روی انها میتواند در اموزش موثر باشد همچنین ایجاد دیوارهایی به منظور نوشتن موضوعات،نقاشی کردن و حتی نمایش فعالیت های اموزشی و فوق برنامه در مدرسه در یادگیری موثر است
• استفاده از اینترنت و فضای مجازی علاوه به کمک برای اموزش ،فضا را نیز از حالت رسمی خارج مینماید
• اموزش های غیر مستقیم و بصری برای دانش اموزان جذاب تر بوده است

فضای اداری:

• با طراحی حوزه های اداری و اجرایی غیر متمرکز،بدنه شفاف جهت( ارتباط بصری مطلوب میان دانش اموزان و مسئولین) و قابل رویت ،می توانید اداره مدرسه را ارتقا دهید
• این حوزه های اداری را در حاشیه،نقاط کور و دور از دسترس جانمایی نکنید
• برای نظارت و امنیت مجموعه بهتر است محدوده اداری را در مجاورت بر ورودی اصلی مدرسه طراحی کرد
• اتاق های معاونین،مشاوره،بهداشت و سلامت در مدرسه میتواند به طور پراکنده و در ارتباط مستقیم با حوزه های اموزشی و در دسترس مستقیم دانش اموزان قرار گیرد
• سلسله مراتب برای ورود به فضای اختصاصی مدیر را رعایت کنید
• به جای اتاق مدیریت بهتر است حوزه مدیریت تعریف شود که میتواند دارای بخش هایی همچون فضای انتظار،فضای جلسات و اتاق مدیریت باشد
• فضاهای اداری در طبقه همکف جانمایی شود تا تداخلی با رفت وامد سایر فضاهای اموزشی ایجاد نشود
• در مدارس باید به والدین هم فضا اختصاص داده شود
• حضور و مشارکت والدین و ارتباط انها با مدرسه در فراگیری رابطه مستقیم دارد
• در طراحی فضاها برای والدین میتوان دسترسی جدا و بدون عبور از فضاهای داخلی،ایجاد مکان هایی برای نشیمن و انتظار برای والدین،خلق فضاهای گفتگو میان والدین و معلمان،ایجاد فضاهای خدماتی و…در نظر گرفت

اتاق استراحت معلمان:

• اتاق استراحت معلمان بهتر است دور از دسترس دانش اموزان باشد برای طراحی این فضا باید نیازها،عملکردها و تنوع مورد درخواست معلمان برای حضور و گذران مدت زمان کوتاه توجه شود در این فضا امکانات خدماتی نظیر سرویس بهداشتی،کمد های اختصاصی،ابدارخانه فراهم شود یا این که نزدیک فضاهای خدماتی باشد
• معلمان به داشتن فضا و تجهیزات شخصی مختص به خود علاقمند هستند علاوه بر طراحی فضاهای جمعی برای استراحت ایجاد دفاتر خصوصی وتعریف حریم مشخص برای هر نفر (در کلاس درس هم میتوان یک فضای کوچک برای تعویض لباس و .. برای معلمان طراحی کرد)میتواند احساس تعلق به محیط اموزشی ایجاد کرد

اتاق بهداشت:

• اتاق بهداشت بهتر است در موقعیتی قرار گیرد که به راحتی در دسترس باشد و در نزدیکی کارگاه ها و نقاطی که در ان  مکان ها اسیب دیدگی بیشتر است قرار گیرد
• واحد بهداشت مدرسه علاوه بر دارا بودن امکانات کمک های اولیه میتواند در پیشگیری از بیماری های واگیردار،تشخیص به موقع ناهنجاری های جسمی و فیزیکی نقش ایفا کند و کارکردی هم تراز با یک بیمارستان داشته باشد
• طراحی فضایی مستقل با امکانات و تجهیزات مورد نیاز جهت مشاوره و نیز انجام فعالیت های پرورشی بسیار مهم است این فضا باید به گونه ای طراحی شود که دانش اموزان به حضور در کنار مشاور ترغیب شوند و در هنگام مراجعه احساس امنیت و اطمینان داشته باشند
• اتاق مشاوره نباید در معرض رفت و امد باشد و بایستی احساس حضور در فضایی اختصاصی را القا نماید بخش مشاوره باید ارتباط با فضاهای مربوط به والدین داشته باشد زیرا امکان حضور والدین در نظر گرفته شود

سالن های چندمنظوره:

• با توجه به محدودیت هایی که اغلب در فضاهای مدرسه وجود دارد ایجاد فضاهای چند منظوره مورد نیاز است
• برخی فضاها را میتوان چند عملکردی طراحی کرد مثال فضای استراحت و غذاخوری کارکنان مشترک باشد  یا از فضای نمازخانه برای سالن اجتماعات کمک گرفت و…
• فضاهای چند منظوره در مدارس به موازات کلاس ها و سایر فضاهای اموزشی عمل کرده و به طور کل باید تعاملی میان مدرسه و جامعه را فراهم کند
• فعالیت های جنبی دانش اموزان بعد از ساعات رسمی مدارس بر سلامت و پویایی مدرسه می افزاید استفاده از سالن های چند منظوره،سالن اجتماعات،فضای نمایشگاهی،کتابخانه و…مثال هایی در این رابطه هستند
• سالن اجتماعات میتواند در مقیاسهای فراتر از مدرسه همچون محله،ناحیه،منطقه و شهر قابل استفاده باشد
• سالن اجتماعات صرفا برای سخنرانی نیست بلکه گاهی اوقات برای نمایش و برگزاری جشن ها کاربرد دارد بنابراین باید از عمق فضا کاست و بر عرض ان افزود
• چیدمان مبلمان ان از قبیل تعداد صندلی های موجود در هر ردیف،فاصله میان دو تماشاچی پشت سر هم،اختلاف تراز،چگونگی حرکت در فضا و نحوه دسترسی هر فرد به جایگاه نشیمن مورد نظر حائز اهمیت است
• ورود مستقیم به سالن اجتماعات مطلوب نیست و بهتر است میان راهرو و سالن اجتماعات فضایی واسط قرار گیرد این فضا میتواند کاربری های دیگری داشته باشد
• سالن اجتماعات در ساعات غیر از ساعات مدرسه میتواند فعال باشد پس ایجاد ورودی مجزا و مستقل اهمیت دارد
• در نظر گرفتن فضاهای جنبی و خدماتی در طراحی این فضای جمعی ضرورت دارد مانند اتاق های پشت صحنه،اتاق کنترل،ابدارخانه،فضایی جهت پذیرایی،سرویس،انبار و تاسیسات

کتابخانه:

• کتابخانه مدرسه در ساعتی غیر از ساعات مدرسه میتواند باز باشد و خدمات ارائه کند فقط باید دسترسی از بیرون به ان داد
• کتابخانه باید دارای نور ثابت و کافی بدون سایه به دور از سر و صدا و دارای فضای کافی و روابط صحیح میان انها باشد
• ابعاد قفسه ها و مبلمان باید متناسب برای دانش اموزان باشد
• موقعیت کتابخانه مدرسه باید به گونه ای باشد که از همه قسمت ها قابل دسترسی باشد
• سلسله مراتب باید به صورتی باشد که از فضای شلوغ به سمت فضای ارام باشد
• امکانات و تنوع فضایی باید به گونه ای باشد که فضایی پویا به وجود اورد تا برای دانش اموزان جذاب باشد
• ایجاد ارتباط بصری و چشم اندازمناسب به بیرون برای فضای مطالعه مناسب است
• در کتابخانه ای که برای کودکان طراحی میشود باید سعی شود از طریق بازی و خلق فضاهای راحت و شاد کودکان را جذب کرد و به مطالعه علاقمند ساخت
• کودکان علاقه دارند تا برای انها قصه تعریف شود بنابراین ایجاد فضاهای قصه خوانی و نمایش خلاق در کنار سایر فضاها ضرورت دارد
• رنگ قفسه های کتاب میتواند در جهت تعریف و شناسایی بهتر دسته بندی موضوعات کتاب ها و نیز مشخص شدن محدوده های مطالعه فردی و گروهی تاثیر گذارد

ازمایشگاه:

• ازمایشگاه ها (زبان،کامپیوتر،فیزیک،شیمی،ریاضی و…)میتواند متمرکز طراحی شود بخشی از فضای ازمایشگاه میتواند به کار تئوری تعلق گیرد
• ارتفاع سقف با افزایش ابعاد ازمایشگاه باید بیشتر شود
• پوشش های داخلی این فضاها باید مقاومت بیشتری نسبت به سایر فضاها داشته باشند
• ازمایشگاه باید قابلیت دسترسی سواره و امکان ورود و خروج تجهیزات را داشته باشد
• درازمایشگاه باید برای تجهیزات جدید و به روز نیز فضا پیش بینی کرد
• در ازمایشگاه باید امکاناتی نظیر فضای رختکن،فضای اتبار،فضاهای شستشو و….فراهم کرد

کارگاه:

• از جمله انواع کارگاه ها میتوان به کارگاه هنرهای تجسمی،هنرهای نمایشی،کارگاه فنی و موسیقی اشاره کرد
• ساختار کارگاه به گونه ای باشد که امکان فعالیت فردی و گروهی را داشته باشد
• کارگاه ها نیز به رختکن،سرویس،انبار،امکان ورود و خروج وسایل،انبار برای کالاهای تولید شده و داشتن محلی برای نمایش اثار تولید شده داشته باشد

نمایشگاه:

• ایجاد فضاهای نمایشگاهی و دیده شدن اثار توسط والدین و دیگران در ایجاد انگیزه و اشتیاق و انجام فعالیتهای گروهی و نواوری نقش مهمی ایفا می کند نمایشگاه هایی برای عکس،روزنامه دیواری،کاردستی،نقاشی وماکت ….
• نمایشگاه ها باید به دو صورت موقت و دائمی برنامه ریزی شود
• راهرو ها و فضاهای مکث،فضاهای ارتباطی مکان های مناسبی برای نمایشگاه هستند
• نمایشگاه های رسمی به صورت گالری همجوار با فضاهایی همچون هال،سالن اجتماعات،سالن چند منظوره،کتابخانه و یا در نزدیکی درب ورودی…طراحی شود
• فضای نمایشگاهی باید دعوت کننده باشد

نمازخانه:

• فضای نماز خانه را نوعی فضای چند عملکردی در نظر گرفت و بهتر است نمازخانه همانند سالن های چند منظوره به ورودی اصلی ساختمان و یا دیگر فضاهای عمومی نزدیک باشد و امکان دسترسی ساده و سریع از دیگر حوضه ها به این فضا فراهم شود بهتر است سرویس بهداشتی که برای نمازخانه طراحی میشود از سرویس های اصلی مدرسه مجزا باشد ایجاد تهویه طبیعی ضروری است
• تخلیه شدن نمازخانه یکباره انجام میگیرد از این رو ایجاد پیش فضاهای مناسب و امکان تخلیه ناگهانی از ضروریات است

سالن ورزشی:

• ابعاد سالن ورزشی در مدارس با توجه به نوع و تعداد دانش اموزان متفاوت است
• فضاهای ورزشی دارای فضاهای بعد از پیش ورودی،ورودی، لابی که میتواند فضایی چند منظوره با عملکردهایی مانند حوزه اداری،اتاق انتظامات،نگهبانی،بخش فروش بلیط،فضای کارمندان،اتاق مربیان و مسئولین ورزشی،دفتر مدیر و…حوزه های خدماتی نظیر رختکن،انبار،دوش و سرویس بهداشتی،ابدارخانه،بوفه و تریا و ایجاد بخش های سلامت و کمک های اولیه حائز اهمیت است
• مکان یابی و استقرار حوزه های ورزشی با توجه به ازدحام و سر و صدا و ورودی های مجزا و مستقل با امکان دسترسی مستقیم به بیرون ضرورت دارد

بوفه:

• در صورت طولانی بودن ساعات کار مدرسه علاوه بربوفه طراحی اشپزخانه و سالن غذاخوری الزامی است
• بوفه ها باید هم از داخل حیاط و هم از داخل ساختمان دسترسی قرار داد
• بوفه اگر در مجاورت فضاهای سبز،نیمه باز و فضاهای سایه دار طراحی شود
• برای جلوگیری از ازدحام سالن غذاخوری و فضای پیرامون ان را بزرگ در نظر میگیرند
• بوفه ها میتواند نزدیک فضای بازی،فعالیت های اجتماعی و اوقات فراغت باشد

انبار:

• در مدارس باید فضایی را برای انبار به دو صورت خصوصی و عمومی (برای کل مدرسه خدمت رسانی میکند) طراحی کرد انبارهای عمومی باید به فضای بیرون ارتباط داشته باشد انبارهای خصوصی به یک یا چند فضای خاص اختصاص دارد و به انها سرویس میدهد مانند انبار تاسیسات،انبار حوزه های اداری
• بخشی ازفضای انبار را میتوان به فضایی برای تعمیر و استفاده مجدد از وسایل مستهلک قرار داد