میل ها،برج ها و چهار طاقی های مشهد

چهار طاقی بازه هور

 از دوره پارتی این تفکر در معماری شکل گرفت که بناهای عبادی را به صورت چهار طاقی می ساختند چهار طاقی ها بنایی چهار ضلعی هستند که گنبدی برروی ان قرار دارد و چهار ستون در چهار گوشه ها شکل مربع را میسازند و بوسیله چهار قوس و چهار جهت اصلی نمایان شده است چهار طاقی بازه هور در گذشته به عناصر معماری دیگری در ضلع شرقی متصل بوده است.بنا مربوط به دوره ساسانی و به قرن سوم میلادی تعلق داشته است و… برای اشنایی بیشتر با این چهار طاقی کلیک بفرمائید  این بنا در مسیر تاریخی مشهد به زاوه(تربت حیدریه) و 75 کیلومتری مشهد و به فاصله چند کیلومتر بعد از خانه های روستای رباط سفید در راه روستای اسداباد قرار دارد کاربری این بنا به گفته برخی اتشگاه بوده است و به نام اتشکده بازه هور ان را میشناسند ولی برخی پژوهشگران ان را در زمره چهارطاقی های گاه شماری و محاسبه نجومی در معماری ایران باستان میدانند و برخی نیز مانند اندره گدار علاوه بر این که ان را بنایی مذهبی نمیداند این بنا را به عنوان یکی از ملحقات دو بنای قلعه دختر و قلعه پسر که بر گردنه کوه مجاور قرار دارند به شمار می اورد نام بازه هور به معنای دره خورشید اشاره ای به محل استقرار ان دارد .در غرب روستای رباط سفید روستایی با نام بازه هور نیز وجود دارد 

منابع:

ا):اثار ایران تالیف اندره گدار،یداگدار،ماکسیم سیرو2):مشهد تالیف معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری مشهد3):اطلاعات شخصی

“مرغی دیدم نشسته بر باره طوس        در پیش نهاده کله کیکاووس “

“با کله همی گفت که افسوس افسوس    کو بانگ جرسها و کجا ناله کوس؟”(خیام)

باروی نیمه ویران طابران توس (در حال بازسازی)به طول هفت کیلومتر و به ارتفاع 12 متر و عرض قسمت پایین 6 متر و عرض در قسمت بالا 2.5 متر دورتا دور شهر تاریخی توس به مساحت 360 هکتار را دربرگرفته است این بارو از گل رس ورز داده به شکل تقریبی دایره ساخته شده است و …..برای اشنایی بیشتر با باروی توس کلیک بفرمائید در گذشته دارای 106 نیم برج و چهار دروازه به نام های رزان،رودبار،مرو،نیشابور بوده است شهر طابران توس دست کم از سده چهارم هجری و حکومت ابومنصور محمدبن عبد الرزاق طوسی حاکم توس دارای باره بوده است از ان پس اولین بار غزها در قرن ششم هجری و بعد مغولها در سده هفتم هجری و پس از ان میرانشاه پسر تیمور در قرن هشتم هجری به ان صدمه زده است و در اخرین مرحله با حمله شیبگ خان انچه از توس باقی مانده بود ویران گشت

منابع:سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان مشهد

چهار طاقی چلاغد(چلاغی)

این بنا در منطقه ای تاریخی در نزدیکی روستایی به همین نام قرار دارد و ساخت ان را مربوط به دوره تیموری میدانند این چهار طاقی که با مصالح سنگ، اجر، چوب،ساروج ساخته شده است دارای چهار ورودی از چهار طرف است که سه طرف ان بسته شده است انچه این بنا را نسبت به چهار طاقی های منطقه متمایز کرده است وجود یک فضای 1 متر در 1.5 متر به عمق تقریبا 1.20 روبروی ورودی رو به قبله که به سردابه ای در کف بنا ارتباط پیدا میکند است و……برای اشنایی بیشتر با این بنای تاریخی کلیک بفرمائید 

پیر بابا لنگر

بقعه منسوب به پیر بابا لنگر که به اعتقاد برخی این مکان مدفن “بابا زنگی شی” یکی از عرفا و صوفی ها می باشد در روستای متروکه لنگرک در حاشیه کشف رود و بر روی تپه ای واقع شده است این چهار طاقی نیز مانند چهار طاقی چلاقی بنای چهار گوشی است که دارای چهار ورودی از چهار طرف بوده است که سه طرف ان را بستند و یک طرف به عنوان ورودی باز است این بنا در منطقه ای تاریخی واقع شده است و……برای اشنایی بیشتر با این بنای تاریخی کلیک بفرمائید 

بنای سنگور(سنگبر)

این چهار طاقی زیبا از بناهای به جا مانده از دوره تیموری میباشد که با مصالح اجر ساخته شده است و در روستایی به همین نام واقع شده است و به اتشکده سنگبر معروف است روستای سنگبر در مسیر راهی تاریخی که به کنویست میرود در حاشیه کشف رود قرار دارد این چهار طاقی نیز مانند چهار طاقی های دیگر بنای گنبدی است که بر روی گوشه بندیهایی که روی ستون ها قرار دارند استوار شده است و……برای اشنایی بیشتر با این بنای تاریخی کلیک بفرمائید 

برج سنگی بهره

وجود ناامنی های سرتاسری یا منطقه ای، بر لزوم حفاظت، دیده بانی و اطلاع رسانی در محدودهای که محل رفت وآمد، زندگی، مسیر تجاری و زیارتی مردم بوده است،بیش از پیش تأکید می‌کرد.برجها به دو گونه؛ ديده باني و استحكامي ساخته ميشدند .برجهاي ديده باني، گاهي به شكل جدا افتاده و كمي دورتراز قلعه برای كنترل مواضع اطراف، بنا ميشدند و با قرارگیری در مناطق سوق الجیشی و مکانهای مناسب از نظر وضعیت دید و استقرار، دارای وسیعترین دید و منظر هستند و نقاط بیشتری تحت پوشش آنها قراردارد وظیفه دیده بانی یک منطقه با دشتی وسیع را در ارتباط با تعدادی دیگر از برجها برعهده دارد.این برجها، بیشتر از سنگ و بدون تزیینات و حجمی،ساخته شده اند. گونه دوم، از محدودة یک روستا و یا مجتمع های زیستی کوچک،حفاظت می‌کنند و بیشتر روی مکانی بلند با چشم اندازی مناسب به اطراف ساخته شده اند. گونه سوم، در هم‌کناری بقیه عناصر در مزارع، وظیفه دیده بانی را برعهده داشت. این عناصر، گاه به صورت جداگانه و گاه چسبیده به قلعه ِ های مسکونی رعیتی و
اربابی، دیده میشوند.برج هاي استحكامي در پشت ديوارها يا محل تقاطع آنها و نقاط منتهي به شيب تند برای جلوگيري از رانش حصارها ساخته میشدند در معماری دفاعی همة شهرها روستاها و قصبه های ايران داراي ديوار، حصار، دروازه و برج و باروهاي استحفاظي بوده ِ اند و برخی نیز در بلندی ها و بر فراز تپه ها و کوه ها بنا شده اند برخی از برج های دیده بانی از سنگ لاشه ساخته شده و به کوه نزدیک‌تر هستند برخی دیگر، خشتی بوده و بیشتر در مناطقی شکل گرفته اندکه از کوه دور بوده و در دشت قرار دارند برجهای بدون تزیین، در نقاطی هستند که از مجتمع های زیستی دور بوده و نزدیک کوه از مصالح سنگی به وجود آمده اند دراین میان، برجهایی هم هستند که گمان میرود مالکیت آنها در گذشته، دولتی بوده و به صورت پراکنده در مناطق وسیع به وجود آمده اند تا علاوه بر دیده بانی منطقه، محلی برای استراحت پیک‌ها و یا اطلاع رسانی باشند برجهایی که مالکیت دولتی داشته اند؛ از معماری ای زیبنده تر، استحکام بیشر و مصالح مرغوبتر برخوردار هستند و از لحاظ مکانیابی،اصول علمی و جغرافیایی خاصی در آنها به کاررفته است. درصورتی‌که، گونه های دیگری از برجهای دیده بانی که مالکیت شخصی داشته و مسئول حفاظت از محدودة کوچک‌تری به عنوان مزرعه یا مجتمع های زیستی ساده بوده اند، معماری ای مردمی تر و مصالحی خشتی دارند و وظیفة اصلی آنها، دفاع از حریم زندگی، کار و اقتصاد بوده نه دیده بانی در مسیرهای عمومی.

 برج بهره مكاني براي نگهباني و ديده باني از روستای بهره بوده است که بر بالای تپه ای مشرف به روستا و در مکانی مناسب دارای وسیعترین دید و منظر هست و کاملا راه ها و کوره راه های اطراف را تحت پوشش داشته است و به دلیل قرار گرفتن در منطقه کوهستانی با مصالح بومی سنگ و بدون هیچگونه تزئیناتی ساخته شده است این برج به نظر نمی اید که در گونه برج های با مالکیت دولتی باشد و……برای اشنایی بیشتر با این روستای بهره و برج ان کلیک بفرمائید 

 برج نقندر

برج نقندر مكاني براي نگهباني و ديده باني از روستای نقندر بوده است که بر بالای تپه ای مشرف به روستا و در مکانی مناسب دارای وسیعترین دید و منظر هست و کاملا راه ها و کوره راه های اطراف را تحت پوشش داشته است و به دلیل قرار گرفتن در منطقه کوهستانی با مصالح بومی سنگ و خاک بدون هیچگونه تزئیناتی ساخته شده است این برج به نظر نمی اید که در گونه برج های با مالکیت دولتی باشد و……برای اشنایی بیشتر با این روستای بهره و برج ان کلیک بفرمائید

برج کوشک اباد

 برج کوشک بر بالای تپه ای و در مجاورت خانه ای تاریخی ای قرار دارد که اهالی روستا ان را خانه خان ان روستا به نام یوسف خان میدانند این برج مكاني براي نگهباني و ديده باني از روستای کوشک اباد بوده است از نکات قابل توجه در معماری این برج وجود گچبری و تزئیناتی در داخل ان میباشد مصالح به کار رفته در ساخت این برج مصالح بومی سنگ،خشت، خاک و گچ میباشد این برج از حاشیه جاده کاملا بر بلندی مشخص میباشد و……برای اشنایی بیشتر با روستای کوشک اباد و برج ان کلیک بفرمائید

میل اخنگان بنایی است اجری که از داخل هشت گوشه و از خارج مدور میباشد در داخل بنا نقش و نگاری دیده نمیشود ولی درخارج ان دیوار ،نیم ستون ها و بام با کاشی هایی به رنگ لاجوردی،ابی فیروزه ای تزیین شده است این بنا احتمالا متعلق به بانویی است که در دوره تیموری درگذشته است برخی معتقد هستند ارامگاه متعلق به گوهرتاج خواهر گوهر شاد اغا میباشد مکان این بنا در منطقه فرهنگی تاریخی توس و بعد از روستای توس که در 25 کیلومتری شهر مشهد(فاصله از پارک ملت) قرار دارد برای اشنایی بیشتر با این بنای تاریخی کلیک بفرمائید واقع شده است با عبور از روستاهای شوراب،حسن اباد به روستای تاریخی اخنگان میرسیم در ابتدای روستا برج مقبره ای قرار دارد به نام برج یا میل اخنگان نمونه این برج در شهر های دیگر نیز مانند کاشمر و …وجود دارد 

برج صفی اباد 

برج صفی اباد از نوع برج های استحکامی است این نوع برج ها در پشت ديوارها يا محل تقاطع آنها در قلعه ها به کار رفته اند روستای صفی اباد در جاده مشهد به شاندیز قرار دارد این روستا در گذشته محل عبور مسافرینی بوده است که از طریق راه کوهستانی نیشابور به توس میرفتند اثار و ابنیه گذشته هنوز در این روستا برجای مانده است مانند قلعه و چاپارخانه،استخر و قنات قدیمی،درختان کهنسال و……برای اشنایی بیشتر با روستای صفی اباد و برج ان کلیک بفرمائید

برج سر برج

قلعه تاریخی سربرج در مجاورت راه روستایی سربرج و قبل از روستا بنا شده است در گوشه های این قلعه قدیمی برج های ان قرار دارند که از نوع برج های استحکامی میباشند این نوع برج ها در پشت ديوارها يا محل تقاطع آنها در قلعه های قدیمی به کار میرفتند روستای سربرج از روستاهای انتهای منطقه سیدی میباشد در این روستا اثار و ابنیه گذشته هنوز برجای مانده است مانند قلعه و حمام تاریخی،قنات قدیمی،درختان کهنسال و……برای اشنایی بیشتر با روستای سربرج و قلعه ان کلیک بفرمائید

برج روستای هندل اباد

برج خشتی روستای هندل اباد از نوع برج های دیده بانی و اطلاع رسانی است که در بلندی قرار ندارد و بر روی زمین کشاورزی و در محدوده ای که رفت و آمد، محل زندگی روستاییان است و به شكل جدا افتاده و كمي دورتر از روستا برای كنترل مواضع اطراف بنا شده است و به دلیل قرار گرفتن در دشت با مصالح بومی سنگ،خشت و گل بدون هیچگونه تزئیناتی ساخته شده است به نظر نمی اید این برج هم مالکیت و……برای اشنایی بیشتر با روستای هندل اباد و برج ان کلیک بفرمائید

این بنای تاریخی مربوط به دوره ساسانی و به قرن سوم میلادی تعلق داشته است و در مسیر تاریخی مشهد به زاوه(تربت حیدریه) و 75 کیلومتری مشهد و به فاصله چند کیلومتر بعد از خانه های روستای رباط سفید در راه روستای اسداباد قرار دارد کاربری این بنا به گفته برخی اتشگاه بوده است و به نام اتشکده بازه هور ان را میشناسند ولی برخی پژوهشگران ان را در زمره چهارطاقی های گاه شماری و محاسبه نجومی در معماری ایران باستان میدانند و… برای اشنایی بیشتر با این چهار طاقی کلیک بفرمائید